Eerste hulp bij contractuele wanprestatie(s) : mogelijke sancties onder het nieuwe verbintenissenrecht.

Onvermijdelijk in het handelsverkeer: u sluit een overeenkomst maar uw wederpartij blijft in gebreke en komt zijn contractuele verbintenis(sen) niet na. Wat nu? 

Het Belgische verbintenissenrecht heeft recent enkele belangrijke wijzigingen ondergaan met de invoering van Boek 5 in het Burgerlijk Wetboek* (hierna: BW). Het sanctieregime werd daardoor enerzijds uitvoeriger wettelijk verankerd en anderzijds aangevuld en vernieuwd. In deze blog gaan we dieper in op de mogelijke sancties die u als schuldeiser kan eisen bij toerekenbare wanprestatie(s) in hoofde van uw schuldenaar onder het nieuwe verbintenissenrecht.

*Wet van 28 april 2022 houdende boek 5 “verbintenissen” van het Burgerlijk Wetboek, BS 1 juli 2022.

De uitvoering in natura van de verbintenis

In eerste instantie heeft u als schuldeiser steeds het recht om de (gedwongen) uitvoering in natura van de verbintenis te eisen van uw schuldenaar, tenzij dit onmogelijk of abusief zou zijn  (cf. art. 5.84 BW). 

Deze sanctie is gebaseerd op één van de belangrijkste regels binnen het verbintenissenrecht : “pacta sunt servanda”, of nog, “een overeenkomst strekt de partijen tot wet”. Elke contractspartij moet zijn afspraken nu eenmaal naleven en indien dit niet gebeurt kan u als schuldeiser de door de in gebreke blijvende contractspartij gemaakte verbintenis(sen) in rechte afdwingen. Dit is een recht maar geen plicht. U kan als schuldeiser evengoed meteen een schadevergoeding eisen, tenzij uw schuldenaar alsnog aanbiedt om zijn verplichtingen na te komen op een wijze die u nog voldoening zou kunnen verschaffen.

De uitvoering in natura geschiedt bovendien niet noodzakelijkerwijs door uw schuldenaar zelf. U kan zich eventueel ook laten machtigen door de rechter om de verbintenis(sen) door een derde te laten uitvoeren, weliswaar op kosten van uw schuldenaar (cf. art. 5.85 BW).

Het herstel van de schade

In tweede instantie, kan u, als schuldeiser, het herstel van de schade wegens de niet naleving van uw schuldenaar zijn contractuele verbintenis(sen) bekomen (cf. art. 5.86 e.v. BW).

Dit kan enerzijds door middel van een schadevergoeding – hetgeen de meest voorkomende sanctie is – maar anderzijds ook door middel van het herstel in natura. Meer concreet betekent dit dat uw schuldenaar of een som geld zal geven opdat u financieel wordt gecompenseerd voor de geleden schade als gevolg van de wanprestatie, of een equivalente prestatie zal verrichten opdat uw schade als gevolg van zijn wanprestatie eveneens zal worden “vergoed”. Indien de omstandigheden het verantwoorden, kan uw schade ook worden hersteld door een combinatie van beiden. 

Het nieuwe verbintenissenrecht verankert nu ook de mogelijkheid om een schadebeding op te nemen in uw overeenkomst, waarbij er op voorhand wordt overeengekomen welk forfaitair bedrag betaald dient te worden of welke specifieke prestatie er dient geleverd te worden bij een eventuele toerekenbare niet-nakoming van een contractspartij zijn verbintenis(sen) (cf. art. 5.88 BW).

De ontbinding van de overeenkomst

Daarnaast kan u als schuldeiser, indien de contractuele tekortkoming van uw schuldenaar voldoende ernstig is, ook eisen dat de overeenkomst tussen partijen wordt ontbonden (cf. art. 5.90 BW). In heel uitzonderlijke gevallen kan u een dergelijke ontbinding ook vorderen wanneer het duidelijk is dat uw schuldenaar, na voorafgaandelijke aanmaning, zijn verbintenis(sen) alsnog niet tijdig zal nakomen.

De ontbinding houdt in dat de overeenkomst wordt beëindigd en dat beide partijen worden “bevrijd” van hun verplichtingen. Beide partijen moeten worden teruggeplaatst in de situatie als hadden ze nooit gecontracteerd. Dit betekent heel concreet dat alle eventueel reeds geleverde prestaties – voor zover als mogelijk – zullen moeten worden teruggegeven of gerestitueerd.

U hebt als schuldeiser een keuzerecht om bij een voldoende ernstige contractuele tekortkoming alsnog de uitvoering in natura te vorderen (of het herstel van de schade in de plaats van de uitvoering in natura) dan wel meteen de ontbinding van de overeenkomst. U kan ook steeds indien u opteert voor de ontbinding, een aanvullende schadevergoeding vorderen indien uw schade dit rechtvaardigt.

Onder bepaalde voorwaarden kan u de overeenkomst zelfs laten ontbinden, indien op voorhand reeds duidelijk is dat uw wederpartij haar verbintenissen in de toekomst niet zal kunnen uitvoeren.

Prijsvermindering

U kan als schuldeiser, indien de contractuele tekortkoming van uw schuldenaar niet voldoende ernstig is om de ontbinding te rechtvaardigen, evenwel de prijsvermindering in rechte eisen (cf. art. 5.97 BW).

Deze prijsvermindering zal dan evenredig moeten zijn met de contractuele tekortkoming.

Opschorting van uw eigen verbintenis

Tot slot heeft u als schuldeiser, indien u geconfronteerd wordt met een wanprestatie van uw wederpartij, het recht om uw eigen contractuele verbintenissen (tijdelijk) niet uit te voeren (cf. art. 5.98 BW).

Dit kan als een soort drukkingsmiddel werken om uw schuldenaar aan te zetten zijn contractuele verplichtingen na te komen.

Conclusie

Het nieuwe verbintenissenrecht biedt een heel arsenaal van “wapens” om u te verdedigen tegen uw in gebreke blijvende schuldenaar. Evenwel wordt elke sanctie gekenmerkt door zijn eigen toepassingsvoorwaarden en specifieke gevolgen. Het is voor u, als schuldeiser, van cruciaal belang om uit te maken welke sanctie het beste past in functie van de specifieke omstandigheden en de door u gewenste gevolgen. Heeft het bijvoorbeeld nog wel zin om uw schuldenaar te dwingen zijn verbintenis(sen) na te komen? Hoeveel schadevergoeding zou u kunnen en mogen eisen van uw schuldenaar? Hoe moet een contractueel schadebeding er uitzien opdat deze geheel in lijn is met alle wettelijke vereisten? 

Bij Reyns Advocaten begrijpen we de complexiteit van zowel het nieuwe als het oude verbintenissenrecht, nu ook het oude recht nog steeds van belang is voor overeenkomsten gesloten voor 1 januari 2023, en staan we klaar om u te adviseren en bij te staan in gevallen van wanprestatie.